کشت کلزا در مناطق سردسیر

كکشت کلزا در مناطق سردسیر وابسته به تاريخ اولين بارندگي پاييزه بوده و در واقع تاريخ كشت آنها تاريخ اولين بارندگي محسوب ميشود. در مناطق سرد و معتدل سرد، شروع بارندگي پاييزه نامنظم بوده و اغلب با تأخير به وقوع ميپيوندد. به دليل حساسيت زياد كلزا به تاريخ كاشت، تحقيقات ساليان گذشته نشان داده است كه کشت کلزا در مناطق سردسیر با موفقيت چنداني همراه نبوده است با اين حال در مناطقي از اقليم معتدل در برخي استانها كه تاريخ يخبندان پاييزي ديرتري داشته اند، امكان کشت کلزا در مناطق سردسیر وجود دارد . اخيراً جهت كشت كلزا به صورت ديم در مناطق معتدل سرد تمهيداتي توسط محققان در زمينه كشت نشايي كلزا به روش SRI( به صورت انتقال نشاء 6-4 برگه بعد از اولين بارندگي پاييزه در اوايل آبان ماه) و پوششدار كردن بذر براي تأخير و ممانعت ازجوانه زني در كشت پاييزه ( در واقع كشت به صورت انتظاري است ) در حال انجام است . ضمناً تهيه نشأ جهت سازگاري با محيط بايد در فضاي آزاد صورت گيرد كه بصورت پايلوت در حال بررسي است .
در صورت عدم امكان استفاده از دو روش فوق جهت كشت پاييزه ، در مناطق معتدل سرد بايد اقدام به كشت بهاره به صورت كشت بذري يا نشايي در محدوده زماني 15 بهمن الي 15 اسفند نمود. با توجه به طول دوره رشد كوتاه در اين مناطق، كشت هيبريدهاي بهاره و ازادگرده افشان بهاره خيلي زودرس توصيه مي شود و براي دستيابي به عملكردي اقتصادي ميزان بارندگي بين 250-200 ميليمتر با پراكنش مناسب بهاره و متوسط دماي -18 16 درجه سانتي گراد در دوره رشد مورد نياز مي باشد .

عمليات تهيه زمين

كلزا گياهي بذر ريز بوده و شرايط نامناسب خاك وكلوخه بودن بستر بذر مي تواند باعث كاهش سطح سبز گردد. نتايج تحقيقات انجام گرفته در مناطق سردسير ديم نشان داد كه كشت مستقيم ( بيخاك ورزي) كلزا به صورت بهاره زودهنگام (از اواخر بهمن ماه تا اواخر اسفند ) در تناوب با گندم امكان پذير مي باشد . در اين زمينه اولويت ها عبارتند از :

• خاك ورزي با چيزل پكر در پائيز، كاشت در بهار
• كاشت مستقيم كلزا دربهار ( بدون خاك ورزي )

نحوه كشت وميزان بذر

به علت ريز بودن بذر كلزا كشت آن به صورت سطحي وحداكثر درعمق 2تا 1/5 سانتيمتر بايد صورت گيرد .جهت كشت مكانيزه از بذركارهاي پنوماتيك ويا بذركارهايي كه يونجه وشبدر را كشت ميكنند ميتوان استفاده نمود . از ساير بذركارها نيز ميتوان استفاده نمود به شرط آنكه عمق كشت بيش از 2 سانتيمتر نباشد . دركشت بهاره زودهنگام چون تلفات ناشي از سرما به حداقل ميرسد ميزان بذر مصرفي مي تواند كمتر باشد. از اين رو مصرف 7تا 6 كيلو گرم بذر كفايت ميكند .
رقم
هيبريدهاي زودرس كلزا با طول دوره رشد -85 75 روزه براي اين مناطق قابل توصيه هستند . خردل روغني رقم صادق به علت مقاومت به ريزش و تحمل خشكي آخر فصل براي كشت بهاره زود هنگام در اين مناطق قابل توصيه است . زودرسي از فاكتورهاي مهم براي انتخاب رقم مورد كشت در اين مناطق است به طوري كه مرحله پركردن دانه ها قبل از تنشهاي گرما و خشكي اوايل ارديبهشت به پايان رسيده باشد. با توجه به طول دوره رشد كوتاه در اين مناطق، هيبريدهاي بهاره و آزادگرده افشان خيلي زودرس شامل هايولا و 50 تراپر توصيه مي شود .

كود مورد نياز

مقادير دقيق توصيه كودي با انجام آزمون خاك تعيين مي گردد. براي توليد حدود يك تن دانه کلزا مصرف 60 كيلوگرم ازت خالص ترجيحاً از منبع سولفات آمونيوم (دو سوم موقع كاشت و يك سوم زمان ساقه دهي به صورت سرك و ) 45 كيلوگرم درهكتار فسفر خالص ازمنبع سوپر فسفات تريپل توصيه مي .شود باتوجه به اينكه كلزا نياز به گوگرد دارد توصيه ميگردد از كود سولفات آمونيوم جهت منبع كودي ازته استفاده شود تا گوگرد نيز دراختيار گياه قرار گيرد.
همچنين توصيه عمومي جهت مصرف كودهاي پتاسه حدود 45 كيلوگرم در هكتار پتاسيم از منبع سولفات پتاسيم ميباشد. زمان مصرف كودهاي فوق همزمان با كاشت است.

تاريخ كشت

بارندگي نامنظم و ديرهنگام پاييزه در مناطق معتدل سرد و همچنين وجود يخبندانهاي طولاني وسرماي شديد دراين مناطق كشت ديم پاييزه كلزا را ناميسر ساخته لذا كشت بصورت بهاره زود هنگام ميباشد. تاريخ كشت توصيه شده در اين مناطق در اولين فرصت ممكن (وقتيكه امكان ورود به مزرعه وجود داشته باشد از ) 15 بهمن الي 15 اسفند است .

كنترل علفهاي هرز

كشت كلزا در تناوب گندم و جو بوده و ميتوان با استفاده از سموم گالانت (2 ليتر در هكتار)، گالانت سوپر ( 1تا 0/75 ليتر در هكتار ،) نابواس (3 ليتر در هكتار) و فوكوس (2 ليتر در هكتار) علاوه بر كنترل علفهاي هرز باريك برگ ، با گندم يا جو سبز شده در اثر ريزش نيز مبارزه نمود . زمان سمپاشي بايد در مرحله قبل از ساقه رفتن كلزا باشد و درجه حرارت محيط نيز ميبايست در شب و روز به ترتيب كمتر از و 2 12 درجه سانتيگراد نباشد . ضمناً بايد از عدم وقوع بارندگي تا 6 ساعت پس از سمپاشي اطمينان حاصل كرد .
برا ي کنترل پس رويشي علف های هرز پهن برگ 1 ساله و چندساله نيز از علف كش لونترل (0/8تا 0/6ليتر در هكتار) كه قابل اختلاط با گالانت و گالانت سوپر ميباشد، استفاده مي گردد.
زمان كاربرد اين علف كشها در كلزا در مرحله 6تا 2 برگي است .

  بیشتر بخوانید:
کلزا در مناطق گرمسیر

مبارزه با آفات و بيماري ها

بررسيهاي مشاهده اي در اكثر مزارع ديم كلزا نشان داده است كه در شرايط ديم بيماري مهمي اين زراعت را تهديد نميكند و بيشترين ميزان خسارت بعلت آفات بوده است. مهمترين آفات كلزا عبارتند از:

شته

شته ها از آفات مهم كلزاهستند كه با مكيدن شيره گياهي باعث كاهش شديد رشد و تغيير شكل اندام هاي گياهي مي شوند. آلودگي مزارع كلزا ازحاشيه شروع شده وحذف علف هاي هرز و كانون كوبی حاشيه مزارع به محض ظهور آفت در حاشيه مزرعه ميتواند در كنترل اين آفت موثر باشد. درصورت ايجاد آلودگي بيشتر ميتوان با يكي از سموم سيستميك مانند متاسيتوكس (1/5 ليتر در هكتار)، (اكاتين 2 ليتر در هكتار)، ديماكرون (0/5 ليتر در هكتار) ، پريمور (1 لیتر در هكتار) و كنفيدور (250 ميلي ليتر در هكتار) اقدام به سمپاشي و كنترل اين آفت نمود .

سوسك پولن خوار :

اين آفت در اكثر مزارع كلزا مشاهده م يشود اما مبارزه با آن زماني ضرورت دارد كه تراكم جمعيت آن در مزرعه زياد باشد. اين آفت در زمان غنچه دهي و گلدهي به مزارع حمله كرده و با
تغذيه از گرده هاي داخل گل باعث از بين رفتن غنچه ها و گل ها شده و عملكرد را به شدت كاهش ميدهد . به منظور كنترل مكانيكي جمعیت این آفت مي توان ظروف پلاست به رنگ آبی را که از آب پر شده اند در فواصل حدود 10 متري در سطح مزرعه قرار داد. در صورت نياز به سمپاشي بر عليه اين آفت مي توان از سموم فوزالون (2/5 ليتر در هكتار ،) اندوسولفان (3/5تا 3 ليتر در هكتار) و سايپرمترين (250 ميلي ليتر در هكتار ) استفاده نمود. همچنين با توجه به فعاليت زنبورهاي عسل در دوران گلدهي ميتوان از سموم بيخطر براي زنبور عسل مثل حشره كش كاليپسو به ميزان 400-300 ميلي ليتر در هكتار استفاده نمود.

سوسك منداب

سوسك منداب يا سوسك برگخوار كلميان از آفات مهم كلزا دراوايل كشت و زمان روزت اين گياه است. اين آفات با تغذيه از برگهاي كلزا باعث كاهش مقاومت به سرما و نيز كاهش عملكرد
خواهد شد. براي مبارزه با اين آفات از سموم فوزالون (3تا 2 ليتر در هكتار)، ديازينون (1/5 ليتردر هكتار)، اكامت (2تا 1/5 ليتر در هكتار) و سايپرمترين (250 ميلي ليتر در هكتار ) ميتوان استفاده نمود.

كك هاي كلزا

يكي از آفاتي كه عموماً در مراحل اوليه رشد كلزا مي تواند منجر به خساراتي همچون كاهش سطح برگ و در شرايط حاد باعث از بين رفتن بوته ها گردد، كك هاي نباتي هستند كه علي رغم اندازه كوچكشان مي توانند در جمعيت هاي بالا منجر به آسيب مزارع كلزا گردند. سوراخ هاي گرد، كوچك و منظم هم اندازه طول بدن حشره يعني همان 3تا 2 ميلي متر به خصوص در برگ هاي جوان از علائم تغذيه اين آفت است كه گياه را از اين نظر بد منظره مي كند. كك هاي نباتي معمولا زماني كه كلزا دو برگ اوليه (غير حقيقي يا كوتيلدون ها) دارد فعاليت و خسارت بيشتري را مي تواند داشته باشد.

از مراحل 4تا 3 برگي (برگ هاي حقيقي) به بعد چندان قدرت خسارت ندارد و لذا عموما مديريت اين آفت در صورت بروز خسارت، در همان مراحل اوليه رشد مطرح است . در مناطق
سردسير ممكن است جمعيت هاي نسل بعدي اين آفت در آخر فصل روي گياهان بالغ و غلاف هاي كلزا ديده شوند و از پوست ساقه و غلافهاي سبز كلزا تغذيه ميكنند كه اغلب منجر به خسارت جدي نميشوند. مبارزه شيميايي با اين آفت عموما توصيه نمي گردد مگر در مواردي كه جمعيت آفت بالا  و خسارت شديد باشد مي توان از سموم مختلفي كه پيشتر ذكر شد براي مبارزه با آنها استفاده نمود.

سرخرطومي غلاف كلم

اين حشرات به رنگ زرد گلهاي كلزا جلب شده و غلافهاي تازه را مورد حمله قرار ميدهند .سرخرطومي داخل غلافهاي تازه تشكيل شده تخم ريزي كرده و لاروها از بذور تشكيل شده تغذيه
ميكنند. آلودگي بالا، منجر به تا 20 30 درصد كاهش عملكرد مي گردد.
كرمهاي كلم، طوقه برها و ساير لاروهاي برگخوار، موجب خسارت به برگها و سطح سبز مزرعه در بهار و تابستان ميشوند. در زماني كه بوته ها سالم بوده و قدرت رشد خوبي داشته باشند خسارت اين آفات ناچيز بوده و كاهش عملكرد محسوس نميباشد.

سن هاي ليگوس

اين حشرات در طول دوره گلدهي روي قسمتهاي رويشي كلزا تغذيه و تخمريزي مي نمايند. تغذيه آنها منجر به نارسي گل و غلافهاي ضعيف با بذرهاي چروكيده ميشود. خسارت اين آفت
معمولا زياد نبوده و مبارزه بيولوژيك (شكارگرهاي طبيعي) بهترين راه كنترل آنهاست. به طوركلي در مبارزه شيميايي با آفات كلزا بايد مرحله رشد گياه در نظر گرفته شود به طوري كه
سمپاشي منجر به از بين رفتن حشرات گرده افشان و شكارگر نشود. بهتر است تا حد امكان از سمپاشي اجتناب كرده و كنترل آفات با عمليات زراعي از قبيل نابود كردن كلزاي خودرو در حواشي مزرعه و زير خاك كردن بقاياي گياهي پس از كشت صورت گيرد. همچنين مي توان كلزاهاي خودرو و خردل وحشي را در نهرها و اطراف مزرعه كه به عنوان كانون آلودگي عمل مي كنند سمپاشي كرد .

پرندگان

در برخي از مناطق كشور خسارت پرندگان در زمان سبز شدن و پيدايش دوبرگ كوتيلدوني تا رويش سه برگ حقيقي مشاهده شده است. اين خسارت گاهاً منجر به از بين رفتن كامل برخي از مزارع شده است. راههاي كاهش خسارت پرندگان از طريق افزايش سطح زير كشت كلزا، ايجاد صدا و نصب مترسك در مزرعه و نيز پاشيدن پودر گوگرد در سطح مزرعه امكان پذير ميباشد . در برخي از مناطق اين پرندگان مهاجر بوده و با كاشت به موقع كلزا ميتوان محصول را از گزند آنها دور نگه داشت.

برداشت

زمان برداشت كلزا را ميتوان با مشاهده بذور داخل غلافها تعيين نمود. هنگامي كه رنگ بذور به قهوهاي و يا سياه تبديل شود و غلاف كلزا نيز به اندازه كافي خشك شده ب هطوريكه با فشاردادن آن در بين دو دست به راحتي دانه ها از غلاف خارج شوند(اواخر خردادماه تا اوايل تيرماه ) ميتوان آنرا برداشت نمود . در اين هنگام رطوبت بذرها حدود تا 10 د 12 رصد است. كلزا به ريزش حساس بوده و اگر تا ده روز پس از رسيدن برداشت نشود غلافها شروع به بازشدن كرده و دانه ها به شدت ريزش ميكنند . البته اين مشكل در كشت رقم صادق ديده نميشود. برداشت كلزا بوسيله كمباين برداشت غلات ميسر بوده و نياز به تنظيمات جزئي دارد